اثرات آلکالوئیدهای بنگدانه در درمان صرع

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی استان مرکزی به نقل از روابط عمومی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی، دکتر مجید قربانی نهوجی گیاه شناس و عضو هیات علمی این پژوهشکده خصوصیات گیاه‌شناسی این گیاه را بدین گونه معرفی کرد: گیاه بنگدانه(بذرالبنج) که با نام علمی Hyoscyamus niger L و نام انگلیسی Henbane و Black henbane شناخته می‌شود، متعلق به تیره سیب زمینی است.

بنگدانه گیاهی است علفی، دو ساله و دارای ساقه استوانه‌ای شکل، خمیده در ناحیه رأس و به ارتفاع ۶۰ تا ۸۰ سانتی متر است که ممکن است تا بیش از یک کنر نیز رشد داشته باشد. این گیاه به عنوان یک علف هرز در کنار جاده‌ها، مزارع بایر و اماکن مخروبه دیده می‌شود. منشاء اصلی این گیاه اروپا بوده و بعدها به صورت وسیعی در سایر نقاط دنیا گسترش یافته و امروزه در برخی نواحی دنیا به صورت کاشته شده نیز مورد بهره برداری قرار می‌گیرد.

در ایران پراکندگی این گونه بیشتر در نواحی شمال و شمال غرب کشور می‌باشد. هرچند گونه‌های متعددی از جنس Hyoscyamus (حدود 13 گونه) در ایران پراگندگی وسیعی دارند. این گیاه، ریشه‌ای راست، دراز و نسبتاً ضخیم دارد و میوه آن دارای ظاهری شبیه دیگ دهانه دار است که محتوی تعداد زیادی از بذرهای ریز و تیره رنگ است.

بیماری صرع نوعی بیماری مزمن و یکی از بیماری شایع در جهان است که در طبقه‌بندی بیماری‌های مغز و اعصاب قرار می‌گیرد. بیشتر مبتلایان به این بیماری، سن پایین(به خصوص سال اول زندگی) دارند یا در سنین سالمندی خود به سر می‌برند. در هر سنی امکان ابـتلا بـه صـرع وجود دارد. صرع ناشی از اختلالات سیستم عصـبی مرکزی اسـت کـه نـواحی خـاص یـا وسـیع مغـزی فعالیت حرکتی خود به خودی نشـان می‌دهد.

در ادامه دکتر نسیم زرین پنجه عضو هیات علمی این پژوهشکده اظهار کرد: بنگدانه دارای طبع گرم است و ترکیباتی نظیر املاح معدنی، فیبر و مقداز زیادی آلکالوئیدهای تروپان، هیوسیامین و اسکوپولامین را دارد و وجود ترکیب آلکالوئیدها در برگ‌ها مقدار بیشتری است. این گیاه در طـب سـنتی ایـران برای درمان بیماری صرع مورد اسـتفاده قـرار گرفته و علاوه بر این در هند و برخی کشورهای دیگر آسـیایی نیـز تأثیر این گیاه روی درمان صرع اثبات شده اسـت.

وی با اشاره به شیوع بیماری صرع و با توجه به عدم پاسخ دهی برخی از بیماران به درمان‌های موجود، یافتن درمان‌های مفیدتر در درمـان صرع را ضروری دانست.

این عضو هیات علمی عنوان کرد: ایــن گیــاه حــاوی آلکالوئیــدهای(آنتیکولینرژیک تروپـان آتـروپین و اسـکوپولامین) مـی‌باشـد و سیستم کولینرژیک در ایجاد تشنج دخالت دارد کـه با کمک آنتاگونیست های کولینرژیک موجود در گیاه بنگ دانه قابـل کنتـرل است.

زرین پنجه گفت: دانـه بنگ دانه دارای یک اثر کاهندگی در شدت و مـدت تشنج است و متغیرهای تشنج را تحت کنترل قـرار می‌دهد.

به گفته وی با توجه به این که میزان آلکالوئیدهای قسمت‌های مختلف گیاه و همچنین گیاهان نواحی مختلف و گونه‌های متعدد آن متفاوت است، توصیه می‌شود از داروهای استاندارد و صنعتی این گیاه که در داروخانه‌ها موجود بوده و توسط پزشک تجویز می‌گردد، استفاده شود. مصرف نابجا و بیش از اندازه ترکیبات و بخش‌های هوایی بنگ دانه در فرد ایجاد مسمومیت کرده و در برخی از افراد موجب تشنج و اختلالات دو قطبی و علائم مسمومیت شامل ترشح بی حد بزاق، سر درد، سرگیجه، تندی نبض، تشنج، کما و مرگ است و استفاده از این گیاه در دوران حاملگی و شیردهی ممنوع است. بنگدانه با برخی داروها تداخل داشته و موجب خشکی بیش از حد پوست، گیجی، کاهش فشار خون، افزایش ضربان قلب و ... می‌گردد.